Bir metni okumanın birçok farklı yolu vardır ve bu her bir yola yapılışına göre isim verilmektedir. Ön okuma, amaç saptama, göz gezdirme, göz atma, tarama, dikkatli okuma, esnek okuma, seçerek (seçmeli) okuma ve atlayarak okuma uygun duruma göre yapılabilecek farklı okuma yöntemleridir. Bir metni okurken amaç neyse o amaca yönelik olarak bu okuma yöntemlerinden bir tanesi seçilir ve o okuma yöntemi ile okuma yapılırsa daha kısa sürede ve daha etkili bir okuma gerçekleştirilmiş olur. Her bir okuma yönteminin ne gibi durumlarda kullanılabileceğine, bu farklı hızlı okuma yöntemlerinin olumlu yönlerine değinecek olursak şöyle bir açıklamada bulunmak en uygunu olacaktır. Ön okuma, okunacak olan metnin daha iyi anlaşılması ve önemli noktalarının belirlenmesi için gerçek okumadan önce hızlıca okunmasıdır. Yani bir metin öncelikle hızlıca okunur ve beynin bu metin ile bir tanışıklık kuması sağlanır. Bu okumanın faydası gerçek okumada metnin önemli kısımlarına aşina olunması sağlaması ve gerçek okuma esnasında takılmadan okuma yapılmasını sağlamasıdır. Herhangi bir yerde sunum yapacak ya da ağır bir metni anlamaya çalışacaklar için öncelikle ön okuma yapılması sonrasında gerçek okuma yapılması oldukça faydalıdır. Amaç saptama, dikkatlice okunacak olan metnin önceden göz gezdirilip güçlü ve zayıf yönleri belirlendikten sonra bu metnin hangi amaçla okunacağına karar vererek okumadır. Bu yöntemin bir okuyucuya olan en büyük faydası hikaye, roman vb. nitelikteki metinleri sonuna kadar okumasını sağlaması ve bu metinlerden daha çok haz alınmasını sağlamasıdır. Çünkü bir okuyucu okuduğu metni bir amaç ile okuduğunda amacına ulaşmak için hevesli olmakta, bu heves de okuyucunun metinden sıkılmasının önüne geçmektedir. Göz gezdirme aslında bir okuma faaliyeti değildir. Çünkü göz gezdirmede ele alınan metindeki belirli kelime ya da kelime grupları aranır. Bu kelime ya da kelime grupları aranırken metin okunmaz gözler satırlarda gezdirilerek sadece bu kelime ya da kelime gruplarının olduğu yerlerin fotoğrafı beyne gönderilir. Beyne gönderilen bu parça parça metin fotoğrafları aralıklar ile gönderildiğinden arada boşluklar kalmaktadır. Bu boşlukları okuyucu daha önceki bilgi ve deneyimleri ile beynini kullanarak kendisi bir bütün haline getirir. Bu okuma tekniği aslında parçalardan bütün elde etme becerisini geliştirme yöntemidir de denebilir. Unutulmamalıdır ki göz gezdirme tekniği ile göz atma tekniği aynı şeyler değildir. Göz atma yöntemi adından da anlaşılabileceği gibi okunacak metne önceden bir inceleme yapmaktır. Yani okunacak metinin türüne göre o metin okunmadan önce belirli noktalarına göz atılması göz atmadır. Göz atma kitap, dergi, gazete, ve makale gibi metinlerde biraz farklılık göstermektedir. Örneğin; bir kitap için göz atma yöntemi uygulanacak ise öncelikle o kitabın önsözü okunmalı ardından içindekiler kısmı incelenmeli ve sonrasında ise var ise kitabın her bir bölümünün başlıklarına ve alt başlıklarına bakılmalıdır. Bir makale ya da gazete için göz atma yöntemi uygulanacak ise öncelikle makalenin başlığına, gazete haberinin manşetine bakılmalıdır. Tüm bunlardan sonra ise hem gazete haberinin hem de makalenin her bir paragrafının ilk birkaç cümlesi okunmalı ve bir taslak elde edilmelidir. Şayet var ise gazete haberinin ve makalenin başlığının altında yer alan alt başlığa da bakılmalıdır.
Farklı Okuma Yöntemleri İle Hızlı Okumanınızı Geliştirin
Göz atma yönteminde metinler hakkında ön bilgi toplandığı için okuma sırasında beyin ile metin arasında daha iyi ilişki kurulduğundan okuma ve okuduğunu anlama en üst seviyede olmaktadır. Bu okuma tekniği öğrenci, iş adamı, avukat vb. konumlarda olan ve uzun metinleri okuyup anlaması gereken herkes için son derece önemlidir. Çünkü okunacak metin ile ilişki kurulması anlamayı kolaylaştırmaktadır. Tarama yöntemi bir metinde belirli bir kelime ya da kelime grubu bulunmak istenildiğinde kullanılabilecek en iyi okuma yöntemidir. Örneğin; bir okuma metninin kanser ve kanser tedavisi konulu olduğunu düşünelim. Bu metinde geçen kanser tedavisinin neler olduğunu okumak ve bunun dışında kalan kısımları okumak istemiyorsanız aklınızın bir köşesine kanser tedavisi kelimesini yerleştirip ondan sonra metni gözleriniz ile tarayıp bu kelimenin geçtiği cümle ve paragrafları metinden ayıklayabilirsiniz. Bu yöntemin en büyük avantajı çok uzun metinlerden gereksiz bilgi almak yerine sadece istenen bilgiyi almayı sağlamasıdır. Bu okuma yöntemi özellikle öğrenciler ve sürekli metinlerden bir takım bilgileri elde etmeye çalışan herkes için uygundur. Dikkatli okuma bir metni okurken ne çok hızlı ne de çok yavaş okumadır. Bir başka deyişle dikkatli okuma normal hızda okunan metnin her bir cümlesini deşifre ederek, her bir metni anlayarak okumaya verilen isimdir. Bu okuma yöntemi bilgi verici olan metinlerin okunmasında ve anlaşılmasında başvurulabilecek en uygun yöntemdir. Esnek okuma, bir okuyucunun metni okuma hızını ve yöntemini metni okuma amacına ve metnin özelliklerine göre ayarlayarak okumasıdır. Örneğin; bir okuyucu kan pıhtılaşması hakkında yazılmış bir bilimsel metni okuyacaksa ise bu metni hangi amaçla okuyacağını belirler ve bu metnin bilimsel bir metin olduğunu belirler. Kan pıhtılaşması hakkında yazılmış metin bilimsel bir metin olduğundan ve dili ağır olacağından okuyucu bu metne en uygun okuma yönteminin hangisi olacağına karar verir ve okuma hızını buna göre ayarlar ise esnek okuma yapmış olur. Seçmeli (seçerek/kaymağını alarak) okuma genellikle bir konu hakkında bilgi verilen ancak gereksiz birçok cümle ve sözcükler ile örülmüş metinleri okurken başvurulan bir tekniktir. Bazı metinler laf ebeliği yapan kişilerce yazıldıklarından normalde birkaç cümle ile açıklanabilecek konular sayfalarca metinler haline getirilmektedir. Bu gibi durumlar okuyucu sadece ilgilendiği kelime ve kelime gruplarının bulunduğu cümleleri satırların üzerinde gözünü gezdirerek hızlı okuma yapar ve bulur.
Bu kelime ve kelime gruplarının bulunduğu cümlelerdeki bilgileri alan okuyucu bu kelimeleri bulurken diğer cümleleri tamamıyla okumadan geçmez ancak her cümlenin birkaç kelimesini okuduğunda istediği bilginin o cümlede olmadığını gördüğünde okumayı bırakıp diğer cümleye geçer. Bu yöntem çok uzun metinlerin arasından istenen bilgiyi elde etmeye çalışanlar için uygundur. Atlayarak (çapraz) okuma yöntemi çok uzun olan metinlerin birkaç paragrafını okuyup birkaçını atlama ile okumaya verilen isimdir. Örneğin; sekiz paragraftan oluşan bir metin olduğunu ve bu metnin okunması gerektiğini ele alalım. Bu metnin okunması bayağı bir süre harcatacağından ve her paragrafında aşağı yukarı aynı bilgiler yer aldığından atlayarak (çapraz) okuma yapılması en uygun yöntemdir. Çapraz okuma yapılırken bu sekiz paragraflık metnin ilk iki ya da üç paragrafı tam olarak okunur ondan sonrasında ise birer paragraf atlanarak veya diğer paragraflarda göz gezdirilerek önemli paragraflar okunarak okuma tamamlanır. Bu yöntemin en önemli yönü çok uzun dahi olsa metinlerin kısa sürelerde incelenmesi ve gerekli olan bilgilerin bu metinlerden kolayca elde edilebilmesidir. Yoğun olarak metinler ile ilgili işleri olan kişiler için bu yöntem son derece uygun bir yöntemdir.
Yukarıdaki okuma yöntemleri okuma esnasında kullanıldıklarında metinlerin okunması ve anlaşılması normalden çok daha kolay olmaktadır. Metinler okunurken bu yöntemlerden biri ya da birkaçı kombine edilerek daha hızlı ve daha anlaşılır bir okuma elde edilebilir. Önemli olan hızlı ve etkili bir okuma yapmak ise mutlaka en az iki okuma yönteminin kombine edilmesinde fayda vardır.
Leave a Reply